ТАЪИНОТ дар бораи рад намудани оғози мурофиаи судии конститутсионӣ оид ба дархости ҳизби сосиал-демократии Тоҷикистон «Дар бораи мувофиқат накардани моддаи 321 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи интихоботи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба қисми сеюми моддаи 1, қисми сеюми моддаи 5, қисмҳои дуюм ва сеюми моддаи 14, қисми якуми моддаи 17, қисмҳои якум ва панҷуми моддаи 49 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон»
ш. Душанбе 10 январи соли 2020
Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳайати раисикунанда Раиси Суди конститутсионӣ Ашурзода А.А., муовини Раис Каримзода К.М., судя-котиб Ҳошимзода Д.Д., судяҳо: Абдуллозода Л.И. ва Ҷамшедзода Ҷ.Н.,
бо иштироки котиби маҷлиси судӣ – Исломзода П.,
дар маҷлиси судии Суди конститутсионӣ гузориши судяҳои Суди конститутсионӣ Абдуллозода Л.И. ва Ҷамшедзода Ҷ.Н.-ро аз рўи дархости ҳизби сосиал-демократии Тоҷикистон «Дар бораи мувофиқат накардани моддаи 321 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи интихоботи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба қисми сеюми моддаи 1, қисми сеюми моддаи 5, қисмҳои дуюм ва сеюми моддаи 14, қисми якуми моддаи 17, қисмҳои якум ва панҷуми моддаи 49 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон»шунида,
м у а й я н к а р д:
Ҳизби сосиал-демократии Тоҷикистон дар намояндагии раисаш Зойиров Р.Ҳ. бо дархост ба Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон муроҷиат намуда, дар он қайд менамояд, ки моддаи 321 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи интихоботи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ғайриконститутсионӣ мебошад ва аз ин рў, аз рўзи қабулаш эътибор надорад.
Дар иртибот ба андешаи худ муроҷиаткунанда ба қисми сеюми моддаи 1, қисми сеюми моддаи 5, қисмҳои якум ва дуюми моддаи 10, қисмҳои дуюм ва сеюми моддаи 14, қисми якуми моддаи 17 ва қисми якуми моддаи 49 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ишора намуда, аз ҷумла иброз медорад, ки Конститутсия шаш намуди сензҳои интихоботӣ, яъне аз рўи синну сол, шаҳрвандӣ, таҳсил, ҷойи истиқомат, хизматӣ ва забониро муайян намуда, дар он ягон сензи молиявӣ ё гарави интихоботӣ пешбинӣ нашудааст. Ҳамчунин, ў таҷрибаи дигар давлатҳоро мисол оварда, дар онҳо мавҷудияти сензҳои интихоботӣ, аз қабили синну сол, шаҳрвандӣ, моликият (молиявӣ),таҳсил, иқомат, ҷинс, нажод, дин, хизмат ва забониро қайд мекунад.
Ба андешаи муроҷиаткунанда меъёрҳои сензи молиявӣ, нажодӣ, ҷинсӣ ва мазҳабӣ ҳамеша табъиз буда, ба принсипҳои демократии интихобот мувофиқ нестанд. Ҳангоми қабули Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи интихоботи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон» гарав ё сензи молиявии интихобот мавҷуд набуд. Баъдан, ба ин қонун моддаи 321 ворид карда шуд ва аз ҳамин давра, дар тўли беш аз даҳ сол ҳизби сосиал-демократии Тоҷикистон масъалаи мазкурро зери суол мемонад, аммо Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муроҷиатҳояшро ба эътибор намегирад.
Бо назардошти ҳолатҳои зикршуда, муроҷиаткунанда моддаи 321 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи интихоботи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон»-ро хилофи қисми сеюми моддаи 1, қисми сеюми моддаи 5, қисмҳои дуюм ва сеюми моддаи 14, қисми якуми моддаи 17 ва қисмҳои якум ва панҷуми моддаи 49 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳисобида, бо такя ба муқаррароти моддаи 10 Конститутсия қайд мекунад, ки моддаи 321 Қонуни конститутсионии зикршуда аз рўзи қабулаш эътибор надорад.
Бинобар ин, ҳизби сосиал-демократии Тоҷикистон аз Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон талаб намудааст, ки гарави интихоботие, ки дар моддаи 321 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи интихоботи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон» муқаррар шудааст, бекор карда шавад ва аз рўзи қабулаш беэътибор дониста шавад.
Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон дархост ва дигар маводи ба он замимашударо ҳаматарафа дида баромада, дар масъалаи мутобиқати моддаи 321 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи интихоботи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба қисми сеюми моддаи 1, қисми сеюми моддаи 5, қисмҳои дуюм ва сеюми моддаи 14, қисми якуми моддаи 17 ва қисмҳои якум ва панҷуми моддаи 49 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон номуайяние ошкор накард, ки он барои баррасии парванда дар Суди конститутсионӣ асос гардад.
Чунончи, тибқи талаботи қисми 2 моддаи 44 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон» барои баррасии парванда дар Суди конститутсионӣ ошкор гаштани номуайянӣ дар масъалаи ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мувофиқат доштани қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ асос мегардад.
Мавҷуд набудани номуайянӣ дар масъалаи баҳсӣ дар он ифода меёбад, ки муқаррароти қисми сеюми моддаи 1, қисми сеюми моддаи 5, қисмҳои дуюм ва сеюми моддаи 14, қисми якуми моддаи 17 Конститутсия, ки муроҷиаткунанда дар доираи дархост ба онҳо ишора намудааст, ба моддаи 321 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи интихоботи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон» алоқамандии бевоситаи мавзўӣ ва мазмунӣ надоранд ва ин ҳолат мантиқан наметавонад боиси таҳлили муқоисавии конститутсионӣ-ҳуқуқии меъёри моддаи баҳсии Қонуни конститутсионӣ ва меъёрҳои зикршудаи Конститутсия гардад.
Моддаҳои зикршудаи Конститутсия дорои мазмун ва мавзўи танзими ҳуқуқии худ буда, онҳоро ба таври умум ва фарз нисбати тамоми масъалаҳои ҷузъии пешбининамудаи қонунгузорӣ бевосита татбиқ кардан мантиқ надорад.
Бинобар ин, мавқеи муроҷиаткунанда ба эҳтимолияти тахминии ў дар хусуси ғайриконститутсионӣ будани муқаррароти санади меъёрии ҳуқуқӣ асос ёфта, бо факту далелҳои мушаххаси мавзўӣ асоснок карда нашудааст. Мавқеъ бояд мавзўи баррасишавандаро фаро гирифта, асосноккунии ҳуқуқии ҷанбаҳои мавзўи баҳсиро бевосита ифода карда тавонад.
Набудани номуайянӣ дар масъалаи мутобиқати моддаи 321 Қонуни конститутсионӣ ба қисмҳои якум ва панҷуми моддаи 49 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бошад, дар он ифода меёбад, ки дар қисмҳои зикршудаи моддаи 49 Конститутсия ба таври мушаххас пешбинӣ нашудани масъалаи баҳсӣ (гарави интихоботӣ) ва зери танзими Қонуни конститутсионӣ қарор гирифтани он, таҷрибаи маъмули конститутсионӣ арзёбӣ мегардад.
Инчунин, дар қисми ҳаштуми моддаи 49 Конститутсия ба Қонуни конститутсионӣ ҳавола гардидани масъалаҳои марбут ба интихобот, мазмуни аз танзими конститутсионӣ берун мондани масъала ва ғайриконститутсионӣ будани онро надорад. Ин ҳолат, аз хусусияти муқарраркунанда ва муайянкунанда доштани Конститутсия чун санади эътибори олии ҳуқуқидошта бармеояд ва идомаи мантиқии татбиқи меъёрҳои Конститутсия дар қонунгузорӣ ба шумор меравад.
Илова бар ин, муқаррароти моддаи 321 Қонуни конститутсионии зикршуда мазмунан меъёри маҳдудкунанда ё манъкунандаи ҳуқуқи интихоботӣ набуда, нисбат ба тамоми ҳизбҳои сиёсӣ ва дигар номзадҳо ба вакилии Маҷлиси намояндагон якхела татбиқ мегардад.
Дар ҳамин замина Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи интихоботи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон» масъалаҳои марбут ба интихоботро ба мақоми олии намояндагӣ ва қонунгузории кишвар дар доираи талаботи Конститутсия мавриди танзим ва ҳаллу фасл қарор додааст.
Ғайр аз ин, ҳизби сосиал-демократии Тоҷикистон ҳуқуқи муроҷиати худро ба Суди конститутсионӣ бо банди а) қисми дуюми моддаи 14, банди 7) моддаи 37, қисмҳои якум, дуюм, сеюм ва панҷуми моддаи 40, қисми чоруми моддаи 41 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 ноябри соли 1995, №85 «Дар бораи Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон» асоснок намудааст, ки Қонуни конститутсионии мазкур бинобар дар таҳрири нав қабул гардидани Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 26 июли соли 2014, №1083 «Дар бораи Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон» аз эътибор соқит дониста шудааст. Ҳуқуқ ва тартиби муроҷиат ба Суди конститутсионӣ дар дигар моддаҳои дахлдори Қонуни конститутсионии амалкунанда аз 26 июли соли 2014мавриди танзими ҳуқуқӣ қарор дода шудааст.
Бо чунин тарзи масъалагузорӣ, дархости муроҷиаткунанда аз ҷиҳати шаклу мазмун низ ба талаботи моддаи 41 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон» мутобиқат намекунад.
Аз ин рў, Суди конститутсионӣ оғоз намудани мурофиаи судии конститутсиониро оид ба дархости ҳизби сосиал-демократии Тоҷикистон «Дар бораи мувофиқат накардани моддаи 321 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи интихоботи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба қисми сеюми моддаи 1, қисми сеюми моддаи 5, қисмҳои дуюм ва сеюми моддаи 14, қисми якуми моддаи 17, қисмҳои якум ва панҷуми моддаи 49 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон» бинобар набудани асос барои баррасии парванда дар Суди конститутсионӣ ва ба талаботи моддаи 41 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон» мувофиқ набудани дархост рад менамояд.
Бо назардошти ҳолатҳои зикршуда, тибқи талаботи моддаи 89 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва моддаҳои 34, 40, 41, 44, 45, 55, 56 ва 60 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон», Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон,
т а ъ и н к а р д:
1. Оғоз намудани мурофиаи судии конститутсионӣ аз рўи дархости ҳизби сосиал-демократии Тоҷикистон «Дар бораи мувофиқат накардани моддаи 321 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи интихоботи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба қисми сеюми моддаи 1, қисми сеюми моддаи 5, қисмҳои дуюм ва сеюми моддаи 14, қисми якуми моддаи 17, қисмҳои якум ва панҷуми моддаи 49 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон» бинобар набудани асос барои баррасии парванда дар Суди конститутсионӣ ва ба талаботи моддаи 41 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон» мувофиқ набудани дархост рад карда шавад.
2. Таъинот қатъӣ буда, нисбат ба он шикоят овардан мумкин нест.
3. Таъинот дар Ахбори Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон нашр карда шавад.
Раиси
Суди конститутсионии
Ҷумҳурии Тоҷикистон Ашурзода А.А.
Судя-котиби
Суди конститутсионии
Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҳошимзода Д.Д.
